کد مطلب:514 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:388
احکام اموات
س 226: آیا در غسل و كفن و دفن اموات، مماثلت و همجنس بودن شرط است یا هر یك از زن و مرد می تواند امور میت دیگر را انجام دهد؟
همجنس بودن با میّت فقط در غسل دادن او شرط است و در صورتی كه غسل دادن میّت به وسیله همجنس او امكان دارد، غسل دادن به وسیله غیر همجنس صحیح نیست و غسل میّت باطل است. ولی در تكفین و تدفین همجنس بودن شرط نیست.
س 227: امروزه در روستاها متعارف است كه اموات را در منزل مسكونی غسل می دهند. گاهی میّت وصی نداشته و چند فرزند صغیر دارد. نظر مبارك راجع به این موارد چیست؟
تصرفات مورد نیاز برای تجهیز میّت از قبیل غسل و كفن و دفن، به مقدار متعارف، متوقف بر اذن ولی صغیر نیست و اشكال از جهت وجود فرزندان صغیر ایجاد نمی شود.
س 228: شخصی بر اثر تصادف یا سقوط از ارتفاع فوت كرده است و جسد او خونریزی دارد، آیا باید منتظر ماند تا خون، خود به خود یا با وسائل پزشكی بند بیاید یا این كه با وجود خونریزی جایز است اقدام به دفن او نمایند؟
تطهیر بدن میّت قبل از غسل در صورت امكان واجب است، و اگر انتظار برای توقف خونریزی یا منع آن ممكن باشد، واجب است.
س 229: استخوان مرده ای كه حدود چهل یا پنجاه سال از دفن آن می گذرد و مقبره او از بین رفته و تبدیل به میدان عمومی گردیده است، در اثر كندن نهری در آن میدان ظاهر شده است. آیا لمس كردن استخوان ها برای دیدن آنها اشكال دارد؟ آیا استخوان ها نجس هستند؟
استخوان میّت مسلمانی كه غسل داده شده است، نجس نیست؛ ولی دفن مجدّد آن زیر خاك واجب است.
س 230: آیا برای انسان جایز است كه پدر یا مادر و یا یكی از بستگان خود را در كفنی كه برای خودش خریده است، كفن كند؟
اشكال ندارد.
س 231: یك تیم پزشكی برای انجام آزمایشها و تحقیقات پزشكی احتیاج دارند كه قلب و بعضی از اعضای مرده را از جسد او جدا سازند و بعد از گذشت یك روز از انجام آزمایشها و مطالعات، اقدام به دفن آن كنند. امیدواریم لطف نموده به سؤالات زیر پاسخ فرمائید:
1 - آیا با توجه به این كه امواتی كه این آزمایشها بر روی آنها اعمال می شود از مسلمانان هستند، اقدام به این كار برای ما جایز است؟
2 - آیا دفن قلب و بعضی از اعضای جسد جدای از بدن میّت جایز است؟
3 - آیا با توجه به این كه دفن جداگانه قلب و بعضی از اعضا مشكلات فراوانی برای ما ایجاد می كند، دفن آن اعضاء با بدن میّت دیگر جایز است یا خیر؟
در صورتی كه نجات نفس محترمه یا دستیابی به تجارب علوم پزشكی كه جامعه به آن محتاج است، و یا شناسائیِ نوعی بیماری كه حیات مردم را تهدید می كند، متوقف بر تشریح باشد، تشریح جسد میّت جایز است، لكن لازم است تا آنجا كه استفاده از جسد غیر مسلمان امكان دارد، از جسد مسلم استفاده نشود. حكم شرعی اعضایی كه از جسد مسلمان جدا شده اند، این است كه با بدن دفن شوند، و اگرامكان نداشت، دفن جداگانه آنها اشكال ندارد.
س 232: اگر شخصی برای خودش كفنی بخرد و همیشه در وقت نمازهای واجب یا مستحب یا هنگام قرائت قرآن كریم، آن را پهن نموده و روی آن نماز و قرآن بخواند و هنگام مرگ از آن به عنوان كفن استفاده كند. آیا این عمل جایز است؟ آیا از نظر اسلام صحیح است كه انسان كفنی را برای خود بخرد و بر آن آیات قرآنی بنویسد و از آن فقط هنگام تكفین استفاده نماید؟
موارد مذكور اشكال ندارد.
س 233: اخیرا جنازه زنی در یك قبر قدیمی كه تاریخ آن به حدود هفتصد سال پیش بر می گردد، كشف شده است. این جنازه مشتمل بر اسكلت استخوانی عظیم كامل و سالمی است كه بر جمجمه آن مقداری مو وجود دارد. به استناد گفته های باستان شناسانی كه آن را كشف كرده اند، جنازه متعلق به یك زن مسلمان است. آیا جایز است -، این اسكلت استخوانی بزرگ و مشخص را از طرف موزه علوم طبیعی (بعد از بازسازی شكل قبر و قراردادن جنازه در آن) در معرض بازدید قرار داد تا موجب عبرت بازدید كنندگان از موزه علوم طبیعی گردد و یا با نوشتن آیات و احادیث مناسب باعث تذكر و موعظه دیدار كنندگان شود؟
اگر ثابت شود كه اسكلتِ استخوانی، متعلق به بدن میّت مسلمان است، دفن فوری آن واجب است.
س 234: گورستانی در روستائی وجود دارد كه ملك خاص كسی نیست و وقف هم نشده است، آیا جایز است اهالی این روستا از دفن اموات شهر یا روستاهای دیگر یا میتی كه وصیت كرده در آن قبرستان دفن شود، جلوگیری كنند؟
اگر قبرستان عمومی مزبور ملك خاص كسی یا وقف خاص اهالی آن روستا نباشد، نمی توانند از دفن اموات دیگران در آن قبرستان جلوگیری كنند و اگر شخصی وصیت كرده است در آن دفن شود، واجب است طبق وصیت عمل شود.
س 235: روایاتی وجود دارد دال بر این كه پاشیدن آب بر قبور مستحب است، مانند روایاتی كه در كتاب «لآلی الاخبار» ذكر شده است، آیا این استحباب مخصوص روز دفن میّت است یا اطلاق دارد، چنانچه نظر مؤلف «لآلی الاخبار» چنین است؟ نظر جنابعالی در این باره چیست؟
پاشیدن آب بر قبر در روز دفن مستحب است و بعد از آن نیز به قصد رجاء اشكال ندارد.
س 236: چرا میّت را شب دفن نمی كنند؟ آیا دفن میّت در شب حرام است؟
دفن میّت در شب اشكال ندارد.
س 237: شخصی بر اثر تصادف ماشین فوت كرده است، پس از غسل و كفن او را به قبرستان آوردند، ولی هنگام دفن متوجه شدند كه تابوت و كفن آغشته به خونی است كه از او جریان دارد، آیا عوض كردن كفن او در این حالت واجب است؟
اگر شستن آن قسمت از كفن كه به خون آغشته شده است یا بریدن و یا عوض كردن آن امكان داشته باشد، آن كار واجب است، ولی اگر امكان ندارد، دفن میّت به همان صورت جایز است.
س 238: اگر سه ماه از دفن آن میّت با كفن آغشته به خون بگذرد، آیا نبش قبر در این حالت جایز است؟
نبش قبر در فرض سؤال جایز نیست.
س 239: از حضرتعالی تقاضا می كنیم به سه سؤال زیر پاسخ فرمائید.
1 - اگر زن حامله ای هنگام وضع حمل از دنیا برود، جنین موجود در رحم زن در موارد زیر چه حكمی دارد؟
الف: اگر روح به تازگی در او دمیده شده باشد (سه ماه یا بیشتر)، با توجه به این كه احتمال مرگ جنین در صورت خارج كردن آن از رحم مادر بسیار زیاد است؟
ب: اگر عمر جنین هفت ماه یا بیشتر باشد؟
اگر جنین در رحم مادر مرده باشد؟
2 - اگر زن حامله هنگام وضع حمل بمیرد، آیا بررسی كامل مرگ و زندگی جنین بر دیگران واجب است؟
3 - اگر زن حامله هنگام وضع حمل فوت كند و بچه در شكم او زنده بماند و شخصی بر خلاف متعارف با وجود زنده بودن جنین دستور دفن مادر با جنین را بدهد، نظر شما در این باره چیست؟
اگر جنین با مرگ مادرش فوت كند، و یا فوت مادر پیش از دمیده شدن روح در جنین باشد، خارج كردن آن از شكم مادر واجب نیست، بلكه جایز هم نیست. ولی اگر روح در او دمیده شده و در شكم مادرش كه از دنیا رفته است، زنده باشد و احتمال زنده ماندنش تا زمان خارج كردن او از رحم مادر وجود داشته باشد، واجب است كه سریعا او را از شكم مادر خارج كنند، و تا وقتی كه موت جنین در رحم احراز نشده است، دفن مادر همراه با جنین جایز نیست و اگر جنین زنده همراه مادرش دفن شد و حتی بعد از دفن هم احتمال زنده بودنش وجود داشته باشد، واجب است اقدام به نبش قبر و خارج كردن جنین زنده از شكم مادر نمایند. همچنین اگر حفظ حیات جنین در شكم مادرش متوقف بر دفن نكردن مادر باشد، ظاهر این است كه تأخیر دفن مادر واجب است تا جان جنین حفظ شود، و اگر كسی بگوید دفن زن حامله با جنین زنده ای كه در رحم او وجود دارد جایز است و دیگران به گمان صحت نظر او اقدام به دفن نمایند و این كار منجر به مرگ بچه در داخل قبر شود، پرداختن دیه بر كسی كه مباشر دفن بوده، واجب است، مگر این كه مرگ جنین مستند به گفته آن شخص باشد كه در این صورت دیه بر او واجب است.
س 240: شهرداری برای استفاده بهینه از زمین، دستور داده است قبرها به صورت دو طبقه ساخته شود. تمنّا می كنیم حكم شرعی آن را بیان فرمائید.
جایز است كه قبور مسلمانان در چندین طبقه ساخته شود، به شرطی كه این كار سبب نبش قبر و هتك حرمت مسلمان نشود.
س 241: كودكی در چاه سقوط كرده و مرده است. آب موجود در چاه مانع خارج كردن بدن او است، حكم آن چیست؟
جسد كودك در همان چاه به حال خود رها می شود و چاه قبر او خواهد بود و اگر چاه ملك شخصی كسی نباشد و یا مالك آن به مسدود كردن آن راضی باشد، تعطیل كردن چاه و بستن آن واجب است.
س 242: در منطقه ما مرسوم است كه مراسم سینه زنی و زنجیرزنی به صورت سنتی آن فقط در عزاداری ائمه اطهار «علیهم السلام» و شهدا و بزرگان دینی برگزار می شود. آیا برپائی این مراسم به خاطر در گذشت افرادی از نیروهای بسیج و یا از كسانی كه به نحوی به حكومت اسلامی و این ملت مسلمان خدمات كرده اند، جایز است؟
این عمل اشكال ندارد.
س 243: با توجه به اینكه رفتن به قبرستان در شب مكروه است، اگر كسی با این اعتقاد كه شبانه به قبرستان رفتن عامل مؤثری در تربیت اسلامی است، شبانه به قبرستان برود، چه حكمی دارد؟
اشكال ندارد.
س 244: آیا شركت در تشیع جنازه و حمل آن برای زنان جایز است؟
اشكال ندارد.
س 245: در میان بعضی از عشایر معمول است كه هنگام مرگ بعضی از اشخاص، با قرض، اقدام به خرید تعداد زیادی گوسفند می كنند تا همه كسانی را كه در مراسم عزاداری شركت می نمایند، اطعام كنند. این كار باعث ضرر فراوانی به آنها می شود، آیا تحمل این ضررها برای حفظ عادات و رسوم جایز است؟
اگر اطعام از اموال ورثه بزرگسال و با رضایت آنها باشد، جایز است. ولی اگر این كار موجب بروز مشكلات و ضررهای مالی می شود از آن اجتناب شود و اگر انفاق از اموال میّت صورت بگیرد، بستگی به نحوه وصیت او دارد و به طور كلّی در این گونه امور باید از اسراف و زیاده روی كه موجب تضییع نعم الهی می شود پرهیز گردد.
س 246: اگر در زمان حاضر، شخصی در منطقه ای بر اثر انفجار مین كشته شود، آیا احكام شهید را دارد؟
سقوطِ تكلیف غسل و كفن شهید از احكام اختصاصی شهیدی است كه در میدان جنگ كشته شود.
س 247: برادران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی كه در محورهای شهرهای مرزی رفت و آمد می كنند، گاهی با كمین هائی كه از طرف بعضی از عناصر ضد انقلاب اسلامی گذاشته می شود، مواجه می شوند كه گاهی منجر به شهادت آنان می گردد. آیا غسل یا تیمم این شهدای عزیز واجب است یا این كه آنجا میدان جنگ محسوب می شود؟
اگر آن محورها و منطقه مزبور میدان جنگ بین گروه حق و گروه باطل و یاغی باشد، افرادی كه از گروه حق در آنجا به شهادت می رسند، حكم شهید را دارند.
س 248: آیا كسی كه واجد شرایط امامت در نماز جماعت نیست، جایز است امامت نماز میّت بر جنازه یكی از مؤمنین را عهده دار شود؟
بعید نیست كه شرائط معتبر در جماعت و امامت جماعت در سایر نمازها در نماز میّت شرط نباشد، هر چند احوط این است كه آن شرائط در نماز میّت هم رعایت شود.
س 249: اگر مؤمنی در جائی از جهان در راه اجرای احكام اسلامی یا در تظاهرات و یا در راه اجرای فقه جعفری كشته شود، آیا شهید محسوب می شود؟
چنین شهیدی اجر و ثواب شهید را دارد، ولی احكام تجهیز شهید اختصاص به كسی دارد كه در میدان جنگ، هنگام درگیری و در معركه نبرد به شهادت رسیده باشد.
س 250: اگر مسلمانی بر اساس قانون و تأیید قوه قضائیه به جرم حمل مواد مخدر به اعدام محكوم شود و حكم اعدام درباره او اجرا گردد:
1 - آیا نماز میّت بر او خوانده می شود؟
2 - شركت در مجلس عزا و قرائت قرآن كریم و مصیبت خوانی برای اهل بیت «علیهم السلام» كه برای او برگزار می شود، چه حكمی دارد؟
مسلمانی كه حكم اعدام درباره او اجرا گردیده است، حكم سایر مسلمانان را دارد و همه احكام و آداب اسلامی میّت در مورد او هم جاری است.
س 251: آیا مسّ كردن استخوانی كه همراه با گوشت است و از بدن انسان زنده جدا شده، موجب غسل مسّ میّت می شود؟
دست زدن به عضوی كه از بدن شخص زنده جدا شده است، غسل ندارد.
س 252: آیا دست زدن به عضوی كه از بدن انسان، مرده، جدا شده، غسل مسّ میت واجب می شود؟
دست زدن به عضوی كه از بدن مرده جدا شده، پس از سرد شدن و پیش از غسل دادن، در حكم دست زدن به بدن مرده است.
س 253: آیا شخص مسلمان را باید هنگام احتضار رو به قبله خواباند؟
شایسته است كه شخص مسلمان را در حال احتضار به پشت و به سمت قبله بخوابانند، به طوری كه كف پای او به جانب قبله باشد. بسیاری از فقهاء این عمل را برخود محتضر در صورتی كه قادر باشد و بر دیگران، واجب دانسته اند و احتیاط در انجام آن ترك نشود.
س 254: اگر هنگام كشیدن دندان مقداری از بافت های لثه هم همراه آن كنده شود، آیا دست زدن به آنها موجب غسل مسّ میّت می شود؟
مس آن موجب غسل مس میت نمی شود.
س 255: آیا بر شهید مسلمانی كه با لباسش دفن شده است، احكام مسّ میّت مترتب است؟
با مسّ شهیدی كه تغسیل و تكفین در حق او ساقط است، غسل مسّ میّت واجب نمی شود.
س 256: اینجانب دانشجوی رشته پزشكی هستم. گاهی هنگام تشریح مجبور به مسّ جسد كسانیكه از دنیا رفته اند می شویم و نمی دانیم كه آن اموات مسلمان هستند یا خیر، و غسل داده شده اند، یا خیر؟ ولی مسئولین می گویند كه این اجساد غسل داده شده اند. با توجه به این مطالب امیدواریم وظیفه ما نسبت به نماز و غیر آن را بعد از مسّ آن اجساد بیان فرمائید، و اینكه آیا بر اساس آنچه ذكر شد، غسل بر ما واجب می شود یا خیر؟
اگر غسل دادن میّت، احراز نشود و شما در آن شك داشته باشید، با مسّ جسد یا اجزاء آن، غسل مسّ میّت بر شما واجب می شود، و نماز بدون غسل مسّ میّت صحیح نیست. ولی اگر اصل غسل میّت احراز شود با مسّ جسد یا بعضی از اجزای آن، غسل مسّ میّت واجب نمی شود، حتی اگر در صحت غسل آن میّت شك داشته باشید.
س 257: شهیدی كه نام و نشانی او معلوم نیست، با تعدادی از اطفال در یك قبر دفن شده است. بعد از مدتی شواهدی به دست آمد حاكی از این كه آن شهید اهل شهری كه در آن دفن شده، نیست. آیا نبش قبر او جهت حمل جسد شهید به شهر خودش جایز است؟
اگر بر اساس موازین و احكام شرعی دفن گردیده، نبش قبر وی جایز نیست.
س 258: اگر آگاهی از داخل قبر و تصویر برداری تلویزیونی از آنچه در آن است، بدون كندن و خاكبرداری، ممكن باشد، آیا بر این عمل نبش قبر صدق می كند یا خیر؟
بر تصویربرداری از بدن میتی كه در قبر دفن شده است بدون كندن و نبش قبر و آشكار شدن جنازه، عنوان نبش قبر صدق نمی كند.
س 259: شهرداری قصد دارد مقبره های اطراف قبرستان را برای توسعه كوچه ها، خراب نماید آیا این عمل جائز است؟ ثانیا: آیا خارج كردن استخوان های آن اموات و دفن آنها در مكانی دیگر جایز است؟
تخریب قبور مومنین و نبش آنها جایز نیست، حتی اگر برای تعریض كوچه ها باشد، و در صورت وقوع نبش قبر و آشكار شدن بدن میّت مسلمان یا استخوان های آن كه هنوز پوسیده نشده اند، واجب است دوباره دفن شوند.
س 260: اگر شخصی بدون رعایت موازین شرعی اقدام به خراب كردن قبرستان مسلمانان كند، مسلمانهای دیگر در برابر او چه مسئولیتی دارند؟
وظیفه دیگران در این باره نهی از منكر با رعایت شرایط و مراتب آن است، و اگر در اثر تخریب قبور استخوان بدن میت مسلمان ظاهر شود واجب است آن را مجددا دفن نمایند.
س 261: پدرم در حدود 36 سال است كه در قبرستان دفن شده است. اكنون به فكر افتاده ام كه با كسب اجازه از اداره اوقاف از آن قبر برای خودم استفاده كنم. آیا با توجه به وقفی بودن قبرستان، اجازه گرفتن از برادرانم در این باره لازم است؟
اجازه گرفتن از سایر ورثه میّت نسبت به قبری كه زمین آن وقف عام برای دفن اموات شده، شرط نیست. ولی قبل از تبدیل استخوان های میّت به خاك، نبش قبر برای دفن میّت دیگری در آن جایز نیست.
س 262: آیا راهی برای خراب كردن قبرستان مسلمان ها و تبدیل آن به مراكز دیگر وجود دارد، توضیح دهید؟
تغییر و تبدیل قبرستان مسلمانان كه برای دفن اموات مسلمین وقف شده، جایز نیست.
س 263: آیا نبش قبر و تبدیل قبرستانی كه برای دفن اموات وقف گردیده، بعد از اخذ اجازه از مرجع تقلید جایز است؟
در مواردی كه نبش قبر و تبدیلِ قبرستانِ وقف شده برای دفن اموات جایز نیست، اجازه مرجع تقلید اثری ندارد. و اگر از موارد استثناء باشد اشكال ندارد.
س 264: مردی در حدود بیست سال پیش فوت نموده، چندی پیش هم زنی در همان روستا از دنیا رفت، اشتباها قبر آن مرد را حفر و زن رادر آن دفن كردند، با توجه به این كه در داخل قبر هیچ اثری از جسد مرد مزبور وجود ندارد، وظیفه فعلی ما چیست؟
در حال حاضر، با توجه به فرض سؤال، دیگران هیچ تكلیفی ندارند و مجرد دفن میّت در قبر میّت دیگر موجب جواز نبش قبر برای انتقال جسد به قبر دیگر نمی شود.
س 265: در وسط خیابانی، چهار قبر وجود دارد كه مانع ادامه جاده سازی هستند، از طرفی هم نبش قبر اشكال شرعی دارد. امیدواریم برای این كه شهرداری مرتكب عمل خلاف شرعی نشود، وظیفه ما را بیان فرمائید.
اگر احداث جاده متوقف بر حفر قبر و نبش آن نباشد و عبور جاده از روی قبرها امكان دارد، یا احداث جاده با وجود قبرها ضروری و طبق قانون لازم باشد، احداث آن اشكال ندارد.
همجنس بودن با میّت فقط در غسل دادن او شرط است و در صورتی كه غسل دادن میّت به وسیله همجنس او امكان دارد، غسل دادن به وسیله غیر همجنس صحیح نیست و غسل میّت باطل است. ولی در تكفین و تدفین همجنس بودن شرط نیست.
س 227: امروزه در روستاها متعارف است كه اموات را در منزل مسكونی غسل می دهند. گاهی میّت وصی نداشته و چند فرزند صغیر دارد. نظر مبارك راجع به این موارد چیست؟
تصرفات مورد نیاز برای تجهیز میّت از قبیل غسل و كفن و دفن، به مقدار متعارف، متوقف بر اذن ولی صغیر نیست و اشكال از جهت وجود فرزندان صغیر ایجاد نمی شود.
س 228: شخصی بر اثر تصادف یا سقوط از ارتفاع فوت كرده است و جسد او خونریزی دارد، آیا باید منتظر ماند تا خون، خود به خود یا با وسائل پزشكی بند بیاید یا این كه با وجود خونریزی جایز است اقدام به دفن او نمایند؟
تطهیر بدن میّت قبل از غسل در صورت امكان واجب است، و اگر انتظار برای توقف خونریزی یا منع آن ممكن باشد، واجب است.
س 229: استخوان مرده ای كه حدود چهل یا پنجاه سال از دفن آن می گذرد و مقبره او از بین رفته و تبدیل به میدان عمومی گردیده است، در اثر كندن نهری در آن میدان ظاهر شده است. آیا لمس كردن استخوان ها برای دیدن آنها اشكال دارد؟ آیا استخوان ها نجس هستند؟
استخوان میّت مسلمانی كه غسل داده شده است، نجس نیست؛ ولی دفن مجدّد آن زیر خاك واجب است.
س 230: آیا برای انسان جایز است كه پدر یا مادر و یا یكی از بستگان خود را در كفنی كه برای خودش خریده است، كفن كند؟
اشكال ندارد.
س 231: یك تیم پزشكی برای انجام آزمایشها و تحقیقات پزشكی احتیاج دارند كه قلب و بعضی از اعضای مرده را از جسد او جدا سازند و بعد از گذشت یك روز از انجام آزمایشها و مطالعات، اقدام به دفن آن كنند. امیدواریم لطف نموده به سؤالات زیر پاسخ فرمائید:
1 - آیا با توجه به این كه امواتی كه این آزمایشها بر روی آنها اعمال می شود از مسلمانان هستند، اقدام به این كار برای ما جایز است؟
2 - آیا دفن قلب و بعضی از اعضای جسد جدای از بدن میّت جایز است؟
3 - آیا با توجه به این كه دفن جداگانه قلب و بعضی از اعضا مشكلات فراوانی برای ما ایجاد می كند، دفن آن اعضاء با بدن میّت دیگر جایز است یا خیر؟
در صورتی كه نجات نفس محترمه یا دستیابی به تجارب علوم پزشكی كه جامعه به آن محتاج است، و یا شناسائیِ نوعی بیماری كه حیات مردم را تهدید می كند، متوقف بر تشریح باشد، تشریح جسد میّت جایز است، لكن لازم است تا آنجا كه استفاده از جسد غیر مسلمان امكان دارد، از جسد مسلم استفاده نشود. حكم شرعی اعضایی كه از جسد مسلمان جدا شده اند، این است كه با بدن دفن شوند، و اگرامكان نداشت، دفن جداگانه آنها اشكال ندارد.
س 232: اگر شخصی برای خودش كفنی بخرد و همیشه در وقت نمازهای واجب یا مستحب یا هنگام قرائت قرآن كریم، آن را پهن نموده و روی آن نماز و قرآن بخواند و هنگام مرگ از آن به عنوان كفن استفاده كند. آیا این عمل جایز است؟ آیا از نظر اسلام صحیح است كه انسان كفنی را برای خود بخرد و بر آن آیات قرآنی بنویسد و از آن فقط هنگام تكفین استفاده نماید؟
موارد مذكور اشكال ندارد.
س 233: اخیرا جنازه زنی در یك قبر قدیمی كه تاریخ آن به حدود هفتصد سال پیش بر می گردد، كشف شده است. این جنازه مشتمل بر اسكلت استخوانی عظیم كامل و سالمی است كه بر جمجمه آن مقداری مو وجود دارد. به استناد گفته های باستان شناسانی كه آن را كشف كرده اند، جنازه متعلق به یك زن مسلمان است. آیا جایز است -، این اسكلت استخوانی بزرگ و مشخص را از طرف موزه علوم طبیعی (بعد از بازسازی شكل قبر و قراردادن جنازه در آن) در معرض بازدید قرار داد تا موجب عبرت بازدید كنندگان از موزه علوم طبیعی گردد و یا با نوشتن آیات و احادیث مناسب باعث تذكر و موعظه دیدار كنندگان شود؟
اگر ثابت شود كه اسكلتِ استخوانی، متعلق به بدن میّت مسلمان است، دفن فوری آن واجب است.
س 234: گورستانی در روستائی وجود دارد كه ملك خاص كسی نیست و وقف هم نشده است، آیا جایز است اهالی این روستا از دفن اموات شهر یا روستاهای دیگر یا میتی كه وصیت كرده در آن قبرستان دفن شود، جلوگیری كنند؟
اگر قبرستان عمومی مزبور ملك خاص كسی یا وقف خاص اهالی آن روستا نباشد، نمی توانند از دفن اموات دیگران در آن قبرستان جلوگیری كنند و اگر شخصی وصیت كرده است در آن دفن شود، واجب است طبق وصیت عمل شود.
س 235: روایاتی وجود دارد دال بر این كه پاشیدن آب بر قبور مستحب است، مانند روایاتی كه در كتاب «لآلی الاخبار» ذكر شده است، آیا این استحباب مخصوص روز دفن میّت است یا اطلاق دارد، چنانچه نظر مؤلف «لآلی الاخبار» چنین است؟ نظر جنابعالی در این باره چیست؟
پاشیدن آب بر قبر در روز دفن مستحب است و بعد از آن نیز به قصد رجاء اشكال ندارد.
س 236: چرا میّت را شب دفن نمی كنند؟ آیا دفن میّت در شب حرام است؟
دفن میّت در شب اشكال ندارد.
س 237: شخصی بر اثر تصادف ماشین فوت كرده است، پس از غسل و كفن او را به قبرستان آوردند، ولی هنگام دفن متوجه شدند كه تابوت و كفن آغشته به خونی است كه از او جریان دارد، آیا عوض كردن كفن او در این حالت واجب است؟
اگر شستن آن قسمت از كفن كه به خون آغشته شده است یا بریدن و یا عوض كردن آن امكان داشته باشد، آن كار واجب است، ولی اگر امكان ندارد، دفن میّت به همان صورت جایز است.
س 238: اگر سه ماه از دفن آن میّت با كفن آغشته به خون بگذرد، آیا نبش قبر در این حالت جایز است؟
نبش قبر در فرض سؤال جایز نیست.
س 239: از حضرتعالی تقاضا می كنیم به سه سؤال زیر پاسخ فرمائید.
1 - اگر زن حامله ای هنگام وضع حمل از دنیا برود، جنین موجود در رحم زن در موارد زیر چه حكمی دارد؟
الف: اگر روح به تازگی در او دمیده شده باشد (سه ماه یا بیشتر)، با توجه به این كه احتمال مرگ جنین در صورت خارج كردن آن از رحم مادر بسیار زیاد است؟
ب: اگر عمر جنین هفت ماه یا بیشتر باشد؟
اگر جنین در رحم مادر مرده باشد؟
2 - اگر زن حامله هنگام وضع حمل بمیرد، آیا بررسی كامل مرگ و زندگی جنین بر دیگران واجب است؟
3 - اگر زن حامله هنگام وضع حمل فوت كند و بچه در شكم او زنده بماند و شخصی بر خلاف متعارف با وجود زنده بودن جنین دستور دفن مادر با جنین را بدهد، نظر شما در این باره چیست؟
اگر جنین با مرگ مادرش فوت كند، و یا فوت مادر پیش از دمیده شدن روح در جنین باشد، خارج كردن آن از شكم مادر واجب نیست، بلكه جایز هم نیست. ولی اگر روح در او دمیده شده و در شكم مادرش كه از دنیا رفته است، زنده باشد و احتمال زنده ماندنش تا زمان خارج كردن او از رحم مادر وجود داشته باشد، واجب است كه سریعا او را از شكم مادر خارج كنند، و تا وقتی كه موت جنین در رحم احراز نشده است، دفن مادر همراه با جنین جایز نیست و اگر جنین زنده همراه مادرش دفن شد و حتی بعد از دفن هم احتمال زنده بودنش وجود داشته باشد، واجب است اقدام به نبش قبر و خارج كردن جنین زنده از شكم مادر نمایند. همچنین اگر حفظ حیات جنین در شكم مادرش متوقف بر دفن نكردن مادر باشد، ظاهر این است كه تأخیر دفن مادر واجب است تا جان جنین حفظ شود، و اگر كسی بگوید دفن زن حامله با جنین زنده ای كه در رحم او وجود دارد جایز است و دیگران به گمان صحت نظر او اقدام به دفن نمایند و این كار منجر به مرگ بچه در داخل قبر شود، پرداختن دیه بر كسی كه مباشر دفن بوده، واجب است، مگر این كه مرگ جنین مستند به گفته آن شخص باشد كه در این صورت دیه بر او واجب است.
س 240: شهرداری برای استفاده بهینه از زمین، دستور داده است قبرها به صورت دو طبقه ساخته شود. تمنّا می كنیم حكم شرعی آن را بیان فرمائید.
جایز است كه قبور مسلمانان در چندین طبقه ساخته شود، به شرطی كه این كار سبب نبش قبر و هتك حرمت مسلمان نشود.
س 241: كودكی در چاه سقوط كرده و مرده است. آب موجود در چاه مانع خارج كردن بدن او است، حكم آن چیست؟
جسد كودك در همان چاه به حال خود رها می شود و چاه قبر او خواهد بود و اگر چاه ملك شخصی كسی نباشد و یا مالك آن به مسدود كردن آن راضی باشد، تعطیل كردن چاه و بستن آن واجب است.
س 242: در منطقه ما مرسوم است كه مراسم سینه زنی و زنجیرزنی به صورت سنتی آن فقط در عزاداری ائمه اطهار «علیهم السلام» و شهدا و بزرگان دینی برگزار می شود. آیا برپائی این مراسم به خاطر در گذشت افرادی از نیروهای بسیج و یا از كسانی كه به نحوی به حكومت اسلامی و این ملت مسلمان خدمات كرده اند، جایز است؟
این عمل اشكال ندارد.
س 243: با توجه به اینكه رفتن به قبرستان در شب مكروه است، اگر كسی با این اعتقاد كه شبانه به قبرستان رفتن عامل مؤثری در تربیت اسلامی است، شبانه به قبرستان برود، چه حكمی دارد؟
اشكال ندارد.
س 244: آیا شركت در تشیع جنازه و حمل آن برای زنان جایز است؟
اشكال ندارد.
س 245: در میان بعضی از عشایر معمول است كه هنگام مرگ بعضی از اشخاص، با قرض، اقدام به خرید تعداد زیادی گوسفند می كنند تا همه كسانی را كه در مراسم عزاداری شركت می نمایند، اطعام كنند. این كار باعث ضرر فراوانی به آنها می شود، آیا تحمل این ضررها برای حفظ عادات و رسوم جایز است؟
اگر اطعام از اموال ورثه بزرگسال و با رضایت آنها باشد، جایز است. ولی اگر این كار موجب بروز مشكلات و ضررهای مالی می شود از آن اجتناب شود و اگر انفاق از اموال میّت صورت بگیرد، بستگی به نحوه وصیت او دارد و به طور كلّی در این گونه امور باید از اسراف و زیاده روی كه موجب تضییع نعم الهی می شود پرهیز گردد.
س 246: اگر در زمان حاضر، شخصی در منطقه ای بر اثر انفجار مین كشته شود، آیا احكام شهید را دارد؟
سقوطِ تكلیف غسل و كفن شهید از احكام اختصاصی شهیدی است كه در میدان جنگ كشته شود.
س 247: برادران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی كه در محورهای شهرهای مرزی رفت و آمد می كنند، گاهی با كمین هائی كه از طرف بعضی از عناصر ضد انقلاب اسلامی گذاشته می شود، مواجه می شوند كه گاهی منجر به شهادت آنان می گردد. آیا غسل یا تیمم این شهدای عزیز واجب است یا این كه آنجا میدان جنگ محسوب می شود؟
اگر آن محورها و منطقه مزبور میدان جنگ بین گروه حق و گروه باطل و یاغی باشد، افرادی كه از گروه حق در آنجا به شهادت می رسند، حكم شهید را دارند.
س 248: آیا كسی كه واجد شرایط امامت در نماز جماعت نیست، جایز است امامت نماز میّت بر جنازه یكی از مؤمنین را عهده دار شود؟
بعید نیست كه شرائط معتبر در جماعت و امامت جماعت در سایر نمازها در نماز میّت شرط نباشد، هر چند احوط این است كه آن شرائط در نماز میّت هم رعایت شود.
س 249: اگر مؤمنی در جائی از جهان در راه اجرای احكام اسلامی یا در تظاهرات و یا در راه اجرای فقه جعفری كشته شود، آیا شهید محسوب می شود؟
چنین شهیدی اجر و ثواب شهید را دارد، ولی احكام تجهیز شهید اختصاص به كسی دارد كه در میدان جنگ، هنگام درگیری و در معركه نبرد به شهادت رسیده باشد.
س 250: اگر مسلمانی بر اساس قانون و تأیید قوه قضائیه به جرم حمل مواد مخدر به اعدام محكوم شود و حكم اعدام درباره او اجرا گردد:
1 - آیا نماز میّت بر او خوانده می شود؟
2 - شركت در مجلس عزا و قرائت قرآن كریم و مصیبت خوانی برای اهل بیت «علیهم السلام» كه برای او برگزار می شود، چه حكمی دارد؟
مسلمانی كه حكم اعدام درباره او اجرا گردیده است، حكم سایر مسلمانان را دارد و همه احكام و آداب اسلامی میّت در مورد او هم جاری است.
س 251: آیا مسّ كردن استخوانی كه همراه با گوشت است و از بدن انسان زنده جدا شده، موجب غسل مسّ میّت می شود؟
دست زدن به عضوی كه از بدن شخص زنده جدا شده است، غسل ندارد.
س 252: آیا دست زدن به عضوی كه از بدن انسان، مرده، جدا شده، غسل مسّ میت واجب می شود؟
دست زدن به عضوی كه از بدن مرده جدا شده، پس از سرد شدن و پیش از غسل دادن، در حكم دست زدن به بدن مرده است.
س 253: آیا شخص مسلمان را باید هنگام احتضار رو به قبله خواباند؟
شایسته است كه شخص مسلمان را در حال احتضار به پشت و به سمت قبله بخوابانند، به طوری كه كف پای او به جانب قبله باشد. بسیاری از فقهاء این عمل را برخود محتضر در صورتی كه قادر باشد و بر دیگران، واجب دانسته اند و احتیاط در انجام آن ترك نشود.
س 254: اگر هنگام كشیدن دندان مقداری از بافت های لثه هم همراه آن كنده شود، آیا دست زدن به آنها موجب غسل مسّ میّت می شود؟
مس آن موجب غسل مس میت نمی شود.
س 255: آیا بر شهید مسلمانی كه با لباسش دفن شده است، احكام مسّ میّت مترتب است؟
با مسّ شهیدی كه تغسیل و تكفین در حق او ساقط است، غسل مسّ میّت واجب نمی شود.
س 256: اینجانب دانشجوی رشته پزشكی هستم. گاهی هنگام تشریح مجبور به مسّ جسد كسانیكه از دنیا رفته اند می شویم و نمی دانیم كه آن اموات مسلمان هستند یا خیر، و غسل داده شده اند، یا خیر؟ ولی مسئولین می گویند كه این اجساد غسل داده شده اند. با توجه به این مطالب امیدواریم وظیفه ما نسبت به نماز و غیر آن را بعد از مسّ آن اجساد بیان فرمائید، و اینكه آیا بر اساس آنچه ذكر شد، غسل بر ما واجب می شود یا خیر؟
اگر غسل دادن میّت، احراز نشود و شما در آن شك داشته باشید، با مسّ جسد یا اجزاء آن، غسل مسّ میّت بر شما واجب می شود، و نماز بدون غسل مسّ میّت صحیح نیست. ولی اگر اصل غسل میّت احراز شود با مسّ جسد یا بعضی از اجزای آن، غسل مسّ میّت واجب نمی شود، حتی اگر در صحت غسل آن میّت شك داشته باشید.
س 257: شهیدی كه نام و نشانی او معلوم نیست، با تعدادی از اطفال در یك قبر دفن شده است. بعد از مدتی شواهدی به دست آمد حاكی از این كه آن شهید اهل شهری كه در آن دفن شده، نیست. آیا نبش قبر او جهت حمل جسد شهید به شهر خودش جایز است؟
اگر بر اساس موازین و احكام شرعی دفن گردیده، نبش قبر وی جایز نیست.
س 258: اگر آگاهی از داخل قبر و تصویر برداری تلویزیونی از آنچه در آن است، بدون كندن و خاكبرداری، ممكن باشد، آیا بر این عمل نبش قبر صدق می كند یا خیر؟
بر تصویربرداری از بدن میتی كه در قبر دفن شده است بدون كندن و نبش قبر و آشكار شدن جنازه، عنوان نبش قبر صدق نمی كند.
س 259: شهرداری قصد دارد مقبره های اطراف قبرستان را برای توسعه كوچه ها، خراب نماید آیا این عمل جائز است؟ ثانیا: آیا خارج كردن استخوان های آن اموات و دفن آنها در مكانی دیگر جایز است؟
تخریب قبور مومنین و نبش آنها جایز نیست، حتی اگر برای تعریض كوچه ها باشد، و در صورت وقوع نبش قبر و آشكار شدن بدن میّت مسلمان یا استخوان های آن كه هنوز پوسیده نشده اند، واجب است دوباره دفن شوند.
س 260: اگر شخصی بدون رعایت موازین شرعی اقدام به خراب كردن قبرستان مسلمانان كند، مسلمانهای دیگر در برابر او چه مسئولیتی دارند؟
وظیفه دیگران در این باره نهی از منكر با رعایت شرایط و مراتب آن است، و اگر در اثر تخریب قبور استخوان بدن میت مسلمان ظاهر شود واجب است آن را مجددا دفن نمایند.
س 261: پدرم در حدود 36 سال است كه در قبرستان دفن شده است. اكنون به فكر افتاده ام كه با كسب اجازه از اداره اوقاف از آن قبر برای خودم استفاده كنم. آیا با توجه به وقفی بودن قبرستان، اجازه گرفتن از برادرانم در این باره لازم است؟
اجازه گرفتن از سایر ورثه میّت نسبت به قبری كه زمین آن وقف عام برای دفن اموات شده، شرط نیست. ولی قبل از تبدیل استخوان های میّت به خاك، نبش قبر برای دفن میّت دیگری در آن جایز نیست.
س 262: آیا راهی برای خراب كردن قبرستان مسلمان ها و تبدیل آن به مراكز دیگر وجود دارد، توضیح دهید؟
تغییر و تبدیل قبرستان مسلمانان كه برای دفن اموات مسلمین وقف شده، جایز نیست.
س 263: آیا نبش قبر و تبدیل قبرستانی كه برای دفن اموات وقف گردیده، بعد از اخذ اجازه از مرجع تقلید جایز است؟
در مواردی كه نبش قبر و تبدیلِ قبرستانِ وقف شده برای دفن اموات جایز نیست، اجازه مرجع تقلید اثری ندارد. و اگر از موارد استثناء باشد اشكال ندارد.
س 264: مردی در حدود بیست سال پیش فوت نموده، چندی پیش هم زنی در همان روستا از دنیا رفت، اشتباها قبر آن مرد را حفر و زن رادر آن دفن كردند، با توجه به این كه در داخل قبر هیچ اثری از جسد مرد مزبور وجود ندارد، وظیفه فعلی ما چیست؟
در حال حاضر، با توجه به فرض سؤال، دیگران هیچ تكلیفی ندارند و مجرد دفن میّت در قبر میّت دیگر موجب جواز نبش قبر برای انتقال جسد به قبر دیگر نمی شود.
س 265: در وسط خیابانی، چهار قبر وجود دارد كه مانع ادامه جاده سازی هستند، از طرفی هم نبش قبر اشكال شرعی دارد. امیدواریم برای این كه شهرداری مرتكب عمل خلاف شرعی نشود، وظیفه ما را بیان فرمائید.
اگر احداث جاده متوقف بر حفر قبر و نبش آن نباشد و عبور جاده از روی قبرها امكان دارد، یا احداث جاده با وجود قبرها ضروری و طبق قانون لازم باشد، احداث آن اشكال ندارد.